İzmir’in Foça ilçesinde bulunan Foça Kalesi, diğer adıyla Beş Kapılar Kalesi, Foça’ya gelenlerin ilgisini çekiyor.
Antik dönemde yarımadanın denize bakan tarafı surlar ile çevriliydi; günümüzdeki Foça ise, bu surların iç tarafında yer aldı. Yapılan incelemeler sonucunda Kayıkhane girişi olarak belirlenen beş açıklık nedeniyle Beş Kapılar olarak biliniyor. Liman kutsal alanı, İyonların Foça’ya gelmeden önce kullandıkları Kibele’ye ait bir açık tapınım alanı ve hemen arkasında da kentin sur duvarları bulunuyor.
Foça Belediyesi’nde arkeolog olarak görev yapan Ertan Aksoy, sur duvarlarının üzerinde, M.Ö. 620’li yıllarda yapılmış olan Athena tapınağının kazı çalışmaları ve restorasyon çalışmalarının devam etmekte olduğunu söyledi. Kibele kutsal alanının önemi hakkında bilgi veren Aksoy "Kibele öncelikle Anadolulu bir tanrıça ve iyonlar Yunanistan’dan buraya gelmeden önce Kibele’ye tapınıyorlardı. Burası deniz kenarında bulunan çok nadir kutsal alanlardan bir tanesidir. Burada Kibele’nin heykelleri bulunuyordu. Kurban havuzları, adak havuzları kazılar sonucu ortaya çıkarıldı. Denizciler sefere çıkmadan önce bu limana geliyorlar ritüellerini gerçekleştiriyorlar, dualar ettikten sonra seyre açılıyorlardı" dedi.
"Phokaia Antik Kent’in en önemli savunma parçalarından biri olan Beş Kapılar bölgesi, adı üzerinde olduğu gibi surların gövdesine 5 tane kapı açılmış" diyen Aksoy "Bu kapılar daha önce denize açılıyordu, deniz sur duvarlarına kadar geliyordu. Duvarların öncesi arkaik döneme yaklaşık 2600 yıl öncesine dayanıyor. Ancak en son bu Beş Kapılar’ın restorasyonu Osmanlı döneminde yapılıyor. Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu şehzade Mustafa’nın silahtar ağası İskender tarafından yaptırılıyor. Kapılar küçük kayıkların giriş çıkış yapabileceği şekilde yapılmış" sözlerine yer verdi.
