Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) İpsaro Tepesi üzerinde yer alan İncirli Mağarası, dünya üzerinde turizme açılmış tek alçıtaşı (jips) mağarası olması nedeniyle büyük ilgi görüyor.
KKTC’de Beşparmak Dağları’nın eteğindeki Çınarcık köyünün iki kilometre güneydoğusunda İpsaro Tepesi üzerinde yer alan İncirli Mağarası, dünya üzerinde turizme açılmış tek alçıtaşı (jips) mağarası olması ile dikkat çekiyor. Kıbrıs’taki yaklaşık 370 mağara arasında bulunan ve tipik olarak alçıtaşından meydana gelen mağaranın uzunluğu 311 metre, farklı noktalarda genişliği 1-7 metre, ayın evrelerine göre değiştiği söylenen tavan yüksekliği yarım ila 6 metre arasında bulunuyor. Mağaranın son noktasının yüksekliği ise 14 metreye ulaşıyor. Bu kısım aynı zamanda mağaranın en derin noktası. Girişinde 20 metre uzunluğundaki bölümden sonra türlü yönlere uzanan oldukça kısa labirent koridorlar bulunuyor. Erişilebilir alanın sonuna doğru geçit daralıyor ve keskin bir şekilde dönerek, karanlık köşelere ayrılan küçük koridorlar ve zarif kıvrımlarla yukarı doğru süpürülmüş kaya oluşumları ile labirent benzeri bir tur sağlıyor. 60 metre kadar ilerledikten sonra ise mağaranın ikinci ve aynı zamanda son bölümüne ulaşılıyor. Tavandan düşmüş bloklarla kapanmış bu kısımdan ileriye gitmek tehlikeli ve yasak. Sadece 70 metresi güçlendirilip, aydınlatılarak ziyarete açılan İncirli Mağarası’nın içi doğal bir klima serinliğinde bulunuyor. Yıl boyunca 18-19 derece sabit bir sıcaklığa sahip olması nedeniyle kışın sıcak, yazın ise serin hissettiriyor.
Kuvaterner rölyef sisteminin karakteristik özelliklerine sahip İncirli Mağarası, giriş kısmındaki basamakların dışında tamamen doğal bir coğrafi oluşum. Alçıtaşlarının litolojik özellikleri ve birbirini kesen yoğun çatlakları nedeniyle mağaranın kancalı ve kafesli bir yapısı var. Özellikle son bölümleri labirentler şeklinde birbirine bağlanan galeri ve koridorlardan oluşuyor. Güneydoğu tarafında bulunan galerinin yüksekliği 2 metre olan İncirli Mağarası’nın içerisindeki sarkıt ve dikitler alçıtaşı (kristal sulu formuyla jips, yumuşak ve kristal özelliğe sahip, kimyasal sentezi kalsiyum sülfat olan bir mineral) kalıntılarından oluşuyor. Kaba sarkıtlar tavandan sarkarken, pürüzsüz dikitler yerden yükseliyor. Yan duvarlarında beyaz mineralden oluşan benzersiz karnabahar görünümündeki oluşumlar ile tavana kadar uzanan sütunlar, kumtaşı kaya oluşumları ve prizmatik kristal görünümlü mineral damarlı duvarlar ise Kuzey Kıbrıs’ta bilinen tek gelişmiş alçı topoğrafya mağarasına ayrı bir güzellik katıyor.
Alçıtaşı tabakası 5 milyon yaşında
İncirli Mağarası’nın jeolojik araştırmalara göre alçıtaşı tabakasının oluşum yaşı 5 milyon yıl, yatağın bugünkü aşamaya kadar geçirdiği yapısal evrim ise 1,5-2 milyon yıllık. Mağaranın oluşumu 150-200 bin yıl arası bir geçmişe sahip.
İki yaramaz çocuk tarafından keşfedilmiş
Kıbrıs’ın başlıca turistik cazibe merkezlerinden olan mağara, adını girişinde bulunan incir ağacından alıyor. Çınarlı köyünde konuşulan yaygın söylentiye göre mağaranın güneyinde bulunan bir bahçeden meyve çalan iki çocuk, mağara kapısındaki incir ağacının altında akşam olmasını beklerken çaldıkları narlardan biri yuvarlanarak mağaranın ağzından içeriye düşer ve incir ağacının altında kaybolur. Çocuklar narı aramaya başlarlar ve ağacın altına daha dikkatli baktıklarında kayada bir giriş görürler. Kaybolan narın bu oyuktan içeri düştüğünü anlarlar. İçlerinden biri narı almak için yarıktan içeri girer. Gördüğü manzara karşısında şaşıran çocuk, etrafı biraz keşfettikten sonra arkadaşıyla birlikte köye dönerek gördüklerini herkese anlatır. Bunun üzerine köylüler mağaranın varlığından haberdar olurlar. 1995 yılında köyün muhtarının çabalarıyla mağara açılır. Ancak adanın en önemli jeolojik mağarasının ciddi anlamda turizme kazandırılması 2000’li yıllara dek sürer. 2003 yılında ışıklandırılan, 2005 yılında ise yolu asfaltlanan mağara günümüzde istenilen seviyede hizmet veriyor. KKTC halkı, yabancı turistler ve okulların uğrak noktalarından biri olan İncirli Mağarası, çarşamba günleri hariç diğer günler ziyarete açık.
