Çaldıran Ovası: Tarihin birçok döneminde iz bırakmış bir yer...
Van merkezinin kuzeydoğusunda yer alan Çaldıran Ovası, tümüyle kara kaplıdır. Çaldıran Ovası, üzerine kurulu yerleşimin denizden yüksekliği 2050 metredir. Çaldıran Ovası, tarihin birçok döneminde iz bırakmış bir mekândır.
Çaldıran, Van'ın bir ilçesidir. Çaldıran geçmişi kadim doğunun çok eski yönlerine bakmaktadır. Gerek Pers İmparatorluğunun gerekse de İskenderin ilk uğrak noktalarından biri burası olmuştur. İpek yolunda geçit noktası olan bu ilçe tarihi kaynaklara göre Çil(40) derân(kilise) Kırk kilisenin bulunduğu yer anlamına gelmektedir.Bu verilere dayanarak yapılan araştırmalar sonucu Çaldıran Merkezde 3 köylerinde ise tam 37 tane kilisenin kalıntıları bulunmuş fakat hiç el değmemiştir. Antik ismi Ebexe olan bu bölgenin tarih serüveni ilkel mezozoik dönemlere kadar dayanmaktadır.
Burada II. Sargon, Büyük Kiros, İskender, Timur, Şah İsmail, Çaldıran Savaşı'nın buradaki ova yapıldığını bilinse de tarihçiler arasında görüş ayrılığı vardır.
İranlılar, Çaldıran savaşının kendi sınırları içerisindeki bu ovada yapıldığını iddia etmektedirler. Cumhuriyet döneminin başlarından itibaren Muradiye ilçesine bağlı bir nahiye olan yerleşim, 17 Aralık 1986'da belediye statüsü alarak beldeye dönüştü. 4 Temmuz 1987 tarihinde ise ilçe oldu.
Çaldıran'ın Coğrafyası Türkiye'de bugüne kadar ölçülen en düşük sıcaklık 9 Ocak 1990 tarihinde -46,4 derece ile Çaldıran ilçesindedir. Temmuz ve Ağustos ayları dışında sıcaklık, geceleri sıfırın altındadır. Çaldıran Ovası üzerine kurulu yerleşimin denizden yüksekliği 2050 metredir. 2012 yılı verilerine göre ilçe 149.614 hektar alana sahip olup, bunun; 27.621 hektarı tarım alanı, 92.307 hektarı mera, 15.063 hektarı çayır, 14.623 hektarı da tarım dışı arazilerdir[3]. Türkiye'deki geniş Çaldıran Ovası İran'daki küçük ova ile geçitlerle bağlantılıdır.
Halkın geçim kaynağı hayvancılıktır. Ayrancılar köyü yakınında jeotermal sular yardımıyla ısıtılan 34.000 m2 serada domates üretimi yapılmaktadır. 2–4 bin metrede bulunan 140 °C sıcaklığındaki sudan elektrik üretimi planlanmaktadır
Çaldıran Ovası Çaldıran Ovası, Van il merkezinin kuzeydoğusunda yer alır ve tümüyle karla kaplı olur. Mart sonunda karların erimesiyle yer yer yazın kuruyan geçici bataklıklar oluşur. Ovada irili ufaklı alçak tepeler bulunur. ÖDA'yı kuzeyde volkanik Tendürek Dağı sınırlar, Alanın doğusunda ise İran sınırı oluşturur.
Taban suyu yüksek olan ova, yer yer bataklık alanlar barındırır. ÖDA, volkanik taşlık yamaçlar, dağ bozkırları, jipsli tepeler, geniş vadi tabanlarındaki bataklık mera toplulukları ve tarım alanlarından oluşur.
Çaldıran Ovası, dört bitki türü için ÖDA kriterlerini sağlar. Bu türlerin başında sadece alan özgü ve nesli tehlike altında olan Astragalus chaldiranicus gelir. Limonium vanense ve Allium stearnianum ssp. vanense Doğu Anadolu bölgesine endemik türlerdir. Taraxacum scolopendrinum ise nesli tehlike altında olan bir türdür.
Çaldıran Ovası, üreyen ve göç döneminde konaklayan kuşlar için de önemli bir alandır. Küçük karabatak (Phalacorcorax pygmeus) ve turna (Grus grus) alanda üreyen öncelikli türler arasında yer alır.
Bölgede yoğun olarak hayvancılık yapılır. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştirilir. Yazın meralarda otlatılan hayvanlar, kışın saman ve yem bitkileri ile köylerde beslenir. Meralara göre kısıtlı yer kaplayan tarıma elverişli alanlarda ağırlıklı olarak yonca, korunga, buğday, kısmen de şeker pancarı üretimi yapılır.
Alan bölgenin önemli ticaret ve turizm merkezlerinden biri olan Doğubayazıt ilçesine ve İran’a olan yakınlığı nedeniyle önemli bir geçit noktasıdır.
Alandaki meralar üzerinde yoğun otlatma baskısı bulunmaktadır. Öte yandan, yoğun olmamakla beraber su kaynakları kirletilmemektedir. Alandaki taban suyu 2000 yılında önemli oranda düşmüştür.
Yaban kazları ve yaban ördekleri üzerinde kaçak av baskısı bulunmaktadır.
Alanda Van Tarım İl Müdürlüğü’nce bilinçli tarım ve mera kullanımı konularında projeler uygulanmakta bu projeler kapsamında eğitim çalışmaları sürdürmektedir.
Çaldıran Muharabesi Osmanlı padişahı I.Selim (Yavuz Sultan Selim) ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514 yılında Çaldıran Ovası'nda gerçekleşen muhaberedir. Muharebe, Osmanlı İmparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.
